Kız Çocuklarının STEM Alanlarına Katılımını Etkileyen Faktörler

STEM alanlarında yer alan meslek grupları geleceğin meslekleri olarak tanımlanırken, bu alanlara kız ve oğlan çocuklarının katılımları konusunda toplumsal cinsiyet eşitsizliği ön plana çıkmaktadır. Oğlan çocukların kız çocuklardan daha çok sayıda STEM alanlarına yönelmesi, bu alana dair meslek gruplarına ilgi duyması, öğretmen ve çevre tarafından bu alanlara yönlendirilmesi, bu durumu destekler niteliktedir. Kız çocukların katılımlarının düşük olması ya da desteklenmemesi, kız çocuklarının bilişsel becerileri ile bağlantılı değildir. Topluma yerleşmiş eşitsizliklerden dolayı kız ve oğlan çocuklarının erken çocukluk dönemlerinden itibaren bilim, matematik, teknoloji gibi alanlarla etkileşimi, kız çocuklarının bu alanlar ile etkileşimlerinden farklıdır. Öğretmen desteği, rol model bulmak, materyallere ulaşmak, motivasyon gibi etmenler, bu farklılığı daha da açığa çıkartmadır. Şimdi bu farklara sebep olan etmenleri daha detaylı inceleyelim.

Okul ortamları göz önünde bulundurulduğunda, öğretmenlerin kız ve oğlan çocuklarına yönelik algı ve tutumları, onların bilimsel etkinliklere ilgi duyma seviyelerini, okul ve öğretmenlerle girdikleri etkileşimin kalitesini etkilemektedir. Sadece öğretmenin değil öğrencilerin de kendilerine dair inanç ve tutumları, onların STEM alanlarına olan bakış açılarında farklılıklara sebep olmaktadır. Bu farklılıkların önemli bir sebebi öğrencilerin, çoğunlukla kız çocuklarının, kendilerini STEM alanlarından birini meslek olarak seçmiş bir şekilde hayal edip etmemeleri, STEM kimliği oluşturup oluşturamamaları ile ilgilidir. Öğrencilerin bu algıları öğretmen ve okul ile olan ilişkileri, çevre ve medyanın etkisi ve okul dışı ilişkiler ekseninde maruz kaldıkları önyargılar etrafında şekillenmektedir.

Kız çocukları maruz kaldıkları toplumsal cinsiyet eşitsizliği koşullarında kendi öz yeterliliklerini sorgularken, bu alana yönelme motivasyonlarını da kaybetmektedirler. Kız çocuklarının içinde bulundukları bu koşullar onların kendilik algıları, meslek tercihi ve kariyer planı gibi konularda STEM alanlarından uzak durmalarına sebep olmaktadır.

Öğretmenlerin öğrenciler için rol model oldukları ve davranışlar, tutum ve algılar aracılığıyla öğrencilerin bakış açılarını etkileyebilecekleri göz önünde bulundurulduğunda ise, kız çocuklarının STEM alanlarına yönelip yönelmemesinde öğretmen etkilerinden de bahsetmek mümkündür. Topluma yerleşmiş önyargılar, öğretmenlerin kendi davranış ve bakış açılarını bilinçli ya da bilinç dışı bir şekilde değiştirmelerine sebep olabilir. Türkiye’de eğitim öğretim materyallerinde matematik, mühendislik, bilim ve teknoloji alanlarının temsili erkek egemen bakış açısı ile yansıtılmaktadır. Kadın bilim insanları olmasına rağmen, STEM alanlarında çalışan ve profesyonelleşmiş kadın isimlerin bilinmesine rağmen, kadının temsili bu alanlarda ön plana çıkartılmamaktadır. Bu durum kız çocuklarına bu alanlarda yerleri olmadığı, STEM alanlarının erkek ağırlıklı alanlar olduğu mesajını vermektedir. Bütün bunlar ise kız çocuklarının kendilerine güvenlerinin azalmasına, STEM alanlarına yönelmek için güç ve motivasyonu bulamamalarına sebep olmaktadır.

Sonuç olarak, toplumdaki yerleşik önyargılar, okul, öğretmen ve aile desteğinin az ya da hiç olmaması, kız çocuklarının kendileri ile ilgili “yetersizlik” ve “başarısızlık” algıları, STEM alanındaki kadınların hayat ve başarı hikayelerinin bilin(e)memesi, kız çocuklarının STEM alanlarına katılımını olumsuz etkileyen, kız çocuklarının meslek ve kariyer algılarını toplumsal cinsiyet temelinde oluşturmalarına sebep olan faktörlerdendir.

Kaynak

Beşpınar, F. U., & Pehlivanlı-Kadayıfçı, E. (1970, January 1). Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik Alanlarında toplumsal Cinsiyet Eşitliği Haritalama ve i̇zleme çalışması. Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği (CEİD). Retrieved March 29, 2023, from https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/handle/1/1802

This publication has been funded by the Australian Embassy in Ankara through the Australian Government, Department of Foreign Affairs and Trade. The views expressed in this publication are the author's alone and are not necessarily the views of the Australian Embassy in Ankara and the Australian Government. The Australian Embassy in Ankara and the Australian Government neither endorses the views in this publication, nor vouches for the accuracy or completeness of the information contained within the publication. The Australian Embassy in Ankara and the Australian Government, their officers, employees and agents, accept no liability for any loss, damage or expense arising out of, or in connection with, any reliance on any omissions or inaccuracies in the material contained in this publication.